Η διπολική διαταραχή (γνωστή και ως μανιοκατάθλιψη) είναι μια ψυχιατρική ασθένεια που χαρακτηρίζεται από δύο συναισθηματικές διαταραχές, τη μανία και την κατάθλιψη.

Αυτές οι διαταραχές μπορούν να συμβούν σε ένα φάσμα που διακυμαίνεται από εξαντλητική κατάθλιψη μέχρι και αδιάκοπη μανία. Άτομα που υποφέρουν από διπολική διαταραχή συνήθως βιώνουν καταστάσεις μανίας ή υπομανίας ή μια μικτή κατάσταση μανίας και κατάθλιψης.

Η εκδήλωση των συμπτωμάτων συνήθως συμβαίνει σε νεαρή ηλικία. Τα επεισόδια της ασθένειας σχετίζονται με τη θλίψη, την αναστάτωση και με έναν σχετικά υψηλό κίνδυνο αυτοκτονίας. Διάφορες έρευνες υποδεικνύουν ότι η γενετική, το περιβάλλον, η νευροβιολογία καθώς ψυχολογικοί και κοινωνικοί παράγοντες είναι σημαντικοί στην ανάπτυξη διπολικής διαταραχής. Ψυχιατρικές έρευνες έχουν εστιάσει στους νευροβιολογικούς παράγοντες, ωστόσο ένα ξεκάθαρο οργανικό αίτιο δεν έχει ακόμα βρεθεί. Η διπολική διαταραχή “θεραπεύεται” με φάρμακα και/ή ψυχοθεραπεία. Για τη “θεραπεία” της διπολικής διαταραχής χρησιμοποιούνται διάφορα φάρμακα όπως αντιψυχωτικά, λίθιο και βενζοδιαζεπίνες. Σε σοβαρές περιπτώσεις, δηλαδή όταν υπάρχει κίνδυνος για τον ασθενή ή και για άλλα άτομα, η νοσηλεία είναι απαραίτητη. Θεραπεία με την έννοια της ίασης θεωρείται πως δεν υπάρχει στη διπολική διαταραχή.
Η διπολική διαταραχή έχει συνδεθεί με την δημιουργικότητα και ακόμη και την ιδιοφυΐα, και πολλοί καλλιτέχνες, όπως ο ζωγράφος Βίνσεντ Βαν Γκογκ και η συγγραφέας Βιρτζίνια Γουλφ, έπασχαν από αυτή. Αυτό έχει ωστόσο οδηγήσει τα τελευταία χρόνια και σε μια λανθασμένη εξιδανίκευση της διπολικής κατάστασης: Αφενός δεν είναι όλοι οι πάσχοντες κατ’ ανάγκη ιδιοφυείς, αφετέρου ο πάσχων υποφέρει από την ασθένεια που συχνά συνεπάγεται δυσλειτουργικότητα και σημαντική πτώση της ποιότητας ζωής, έτσι ώστε οπωσδήποτε δεν είναι καμιά ιδεατή κατάσταση.

Συμπτώματα

Η διπολική διαταραχή είναι μια “κυκλική“ διαταραχή όπου οι ασθενείς βιώνουν περιοδικά επεισόδια μανίας και κατάθλιψης. Οι περισσότεροι άνθρωποι θα βιώσουν αρκετά επεισόδια (μέσος όρος: 0.4 με 0.7 τον χρόνο) που το καθένα θα διαρκεί για 3 με 6 μήνες.

Καταθλιπτική φάση

Τα συμπτώματα καταθλιπτικής φάσης της διπολικής διαταραχής είναι: αίσθημα λύπης, άγχος, τύψεις, οργή, απομόνωση, απελπιστικότητα, διαταραχές στον ύπνο και της όρεξης για φαγητό, εξάντληση, απώλεια ενδιαφέροντος για πολλές δραστηριότητες, προβλήματα συγκέντρωσης, έλλειψη κινήτρων, απάθεια, αποπροσωποποίηση ή αποπραγματοποίηση, παραμέληση της προσωπικής υγιεινής, απώλεια ενδιαφέροντος για διάφορες σεξουαλικές δραστηριότητες, κοινωνικό άγχος και ντροπή, ψυχοκινητική επιβράδυνση (δεν μπορεί να κινηθεί, να μιλήσει ή ακόμη και να σκεφτεί γρήγορα), αδυναμία να φέρει σε πέρας καθημερινές δραστηριότητες ή υποχρεώσεις, οξυθυμία, χρόνιος πόνος (χωρίς κάποιο γνωστό αίτιο), τάσεις ή απόπειρες αυτοκτονίας.

Μανία

Κύριο λήμμα: Μανία

Η μανία χαρακτηρίζεται συνήθως από έξαρση, υπερκινητικότητα και συναισθηματική διέγερση. Τα άτομα με μανία συνήθως βιώνουν αύξηση της ενέργειας (υπερκινητικότητα) και μείωση της ανάγκης για ύπνο, πολλά άτομα επίσης βιώνουν επιταχυμένο ρυθμό ομιλίας συχνά με μεγάλα άλματα στη σκέψη που μπορεί να εμποδίζουν τους άλλους να παρακολουθήσουν τους συνειρμούς τους. Η προσοχή ενός ατόμου με μανία συνήθως διασπάται. Η έλλειψη κριτικής μπορεί να οδηγήσει ένα άτομο σε πράξεις που να επιφέρουν άσχημες και οδυνηρές συνέπειες. Μπορεί επίσης να αρχίσουν την χρήση διαφόρων ουσιών όπως αλκοόλ, κοκαΐνη ή και υπνωτικών χαπιών. Η συμπεριφορά τους μπορεί να γίνει ενοχλητική και επιθετική. Πολλά άτομα μπορεί να θεωρούν ότι είναι σε μια “ειδική αποστολή” ή ότι είναι ανώτεροι όλων των άλλων, ιδέες που θεωρούνται μεγαλοπρεπείς και εξωπραγματικές. Το άτομο μπορεί να πάρει επικίνδυνα ρίσκα όπως ανεξέλεγκτη σεξουαλική δραστηριότητα ή απερίσκεπτες οικονομικές επενδύσεις και σπατάλες, ή ακόμη και να θέσει σε κίνδυνο την σωματική του ακεραιότητα. Σε πιο ακραίες περιπτώσεις ένα άτομο με μανία μπορεί να αρχίσει να βιώνει ψύχωση ή διάσπαση από την πραγματικότητα όπου η σκέψη επηρεάζεται μαζί με τη διάθεση.

Υπομανία

Η υπομανία είναι μια λιγότερα υπερβολική κατάσταση από τη μανία και άτομα με υπομανία βιώνουν λιγότερα συμπτώματα από τα άτομα με μανία. Κατά τη διάρκεια ενός επεισοδίου υπομανίας, κάποιο άτομο μπορεί να νιώσει μια ανεξέλεγκτη ανάγκη να γελάσει με πράγματα τα οποία στο παρελθόν δεν θεωρούσε αστεία. Μπορεί να αυξηθεί η σεξουαλική ορμή, το ίδιο και οι ικανότητες συγκέντρωσης και αποδοτικής εργασίας, ενώ υπάρχει μειωμένη ανάγκη για ύπνο. Ο ρυθμός σκέψης κι εδώ επιταχύνεται και το άτομο μπορεί να γίνει ιδιαίτερα ομιλητικό. Η δημιουργικότητα επίσης αυξάνεται στις περιόδους υπομανίας και εκεί αποδίδεται εν μέρει ο μεγάλος αριθμός καλλιτεχνών που εμφανίζουν διπολική διαταραχή. Γενικά τα άτομα με διπολική διαταραχή δύνανται να είναι ιδιαιτέρως παραγωγικά στη διάρκεια των επεισοδίων υπομανίας. Η υπομανία διαρκεί συνήθως λιγότερο από τη μανία.

Μικτά επεισόδια

Στο γενικότερο πλαίσιο της διπολικής διαταραχής, υπάρχει μια κατάσταση που τα συμπτώματα της μανίας και της κλινικής κατάθλιψης συμβαίνουν ταυτόχρονα (για παράδειγμα, αναστάτωση, άγχος, επιθετικότητα, σύγχυση, εξάντληση, αυθορμητισμός, αϋπνία, οξυθυμία, νοσηρότητα, πανικός, παράνοια, πίεση λόγου, παραληρητικές ιδέες, ταχείες αλλαγές στην σκέψη και οργή).

Τα μικτά επεισόδια είναι τα πιο ευμετάβλητα στη διπολική διαταραχή, καθώς η διάθεση ενός ανθρώπου αλλάζει γρήγορα και εύκολα.

Σε αυτά τα επεισόδια κάποιος μπορεί να ακρωτηριάσει τον εαυτό του, να κάνει απόπειρες αυτοκτονίας καθώς και χρήση ουσιών.

Διάγνωση

Η διάγνωση βασίζεται σε προσωπικές εμπειρίες του ασθενούς καθώς και ανωμαλίες στην συμπεριφορά που έχουν παρατηρηθεί από μέλη της οικογένειας, φίλους ή συναδέλφους. Η διάγνωση συνεχίζεται με σημάδια που παρατηρεί ο ψυχίατρος ή ο ψυχολόγος ως οι μόνοι αρμόδιοι. Υπάρχει μια λίστα με κριτήρια που πρέπει να υπάρχουν για να διαγνωσθεί τελικά η διπολική διαταραχή, αυτά βασίζονται στην ύπαρξη και την διάρκεια ορισμένων συμπτωμάτων η σημείων.

Παρόλο που δεν υπάρχουν βιολογικές εξετάσεις οι οποίες να δείχνουν αν κάποιος πάσχει από διπολική διαταραχή, μερικές εξετάσεις γίνονται για να αποκλείσει ο ιατρός διάφορες ασθένειες που μπορούν (σπάνια) να εμφανιστούν με ψυχιατρικά συμπτώματα. Οι εξετάσεις περιλαμβάνουν, εξετάσεις αίματος για να αποκλειστεί ο υπο- ή υπερθυρεοειδισμός, γενικές εξετάσεις αίματος καθώς και εξέταση Καθίζησης Ερυθρών Αιμοσφαιρίων για να αποκλειστούν οι μολύνσεις καθώς και οι χρόνιες παθήσεις, εξετάσεις για να αποκλειστεί η μόλυνση από σύφιλη ή HIV. Επίσης εγκεφαλογράφημα (ΗΕΓ) για να αποκλειστεί η επιληψία και αξονική τομογραφία (CT Scan) για να αποκλειστεί κάποιος εγκεφαλικός όγκος και οι εγκεφαλικές δυσπλασίες.

Κριτήρια για τη διάγνωση

Δεν υπάρχει καθαρή ομοφωνία σχετικά με το πόσα είδη διπολικής διαταραχής υπάρχουν.
Διπολική Διαταραχή Ι

Ένα ή περισσότερα μανιακά επεισόδια. Υποκατηγορίες καθορίζουν αν έχουν υπάρξει πάνω από ένα επεισόδια και τον τύπο το πιο πρόσφατου επεισοδίου. Ένα καταθλιπτικο ή υπομανιακό επεισόδιο δεν χρειάζεται για τη διάγνωση αλλά συχνά συμβαίνει.

Διπολική Διαταραχή ΙΙ

Κανένα μανιακό αλλά ένα ή και περισσότερα υπομανιακά επεισόδια, καθώς και ένα ή περισσότερα καταθλιπτικά επεισόδια. Τα υπομανιακά επεισόδια δεν φτάνουν τις ακραίες μορφές της μανίας (π.χ συνήθως δεν προκαλούν σοβαρή κοινωνική δυσλειτουργία και δεν υπάρχουν ψυχωσικά συμπτώματα) και αυτό μπορεί να κάνει την διπολική διαταραχή ΙΙ δύσκολη να διαγνωσθεί έγκαιρα καθώς τα υπομανιακά επεισόδια μπορεί να φαίνονται ως μια περίοδος μεγάλης παραγωγικότητας και αναφέρονται σπανιότερα από τα καταθλιπτικά επεισόδια.

Κυκλοθυμία

Ένα ιστορικό υπομανιακών επεισοδίων με περιόδους κατάθλιψης που δεν πληρούν τα κριτήρια για μείζονα καταθλιπτικά επεισόδια. Υπάρχει μια ήπια κυκλική αλλαγή της διάθεσης η οποία φαίνεται στον παρατηρητή ως στοιχείο της προσωπικότητας και εμποδίζει την ομαλή κοινωνική και διαπροσωπική λειτουργία του ασθενούς.

Διπολική διαταραχή ταχείας εναλλαγής

Όταν τα επεισόδια είναι περισσότερα από 4 το χρόνο, με τις φάσεις της μανίας και της κατάθλιψης να διαδέχονται ταχέως η μία την άλλη, ή να εμφανίζονται μικτά επεισόδια. Σε μερικούς ασθενείς, η εναλλαγή των φάσεων μπορεί να λαμβάνει χώρα ακόμη και εντός μίας εβδομάδας, ή ημέρας.

Διπολική Διαταραχή που δεν μπορεί να καθοριστεί

Αυτή η διάγνωση γίνεται όταν η διαταραχή δεν συμπίπτει με καμία από τις πιο πάνω κατηγορίες. Μπορεί να επηρεάσει πολύ αρνητικά την ποιότητα ζωής του ασθενούς.

Καθυστέρηση στη διάγνωση

Η εκδήλωση της διπολικής διαταραχής μπορεί να μην γίνει αντιληπτή από τον ασθενή ή ακόμα και από έναν ιατρό, οπότε μερικοί άνθρωποι μπορεί να υποφέρουν για πάνω από 10 χρόνια σε μερικές περιπτώσεις, πριν πάρουν τη σωστή θεραπεία.

Αιτιολογία

Σύμφωνα με το National Institute of Mental Health των ΗΠΑ δεν υπάρχει μια μεμονωμένη αιτία που προκαλεί τη διπολική διαταραχή, αλλά πολλοί παράγοντες που λειτουργούν συντονισμένα για να προκαλέσουν την ασθένεια. Επειδή η διπολική διαταραχή φαίνεται να κληρονομείται, πολλοί επιστήμονες ερευνούν για συγκεκριμένα γονίδια που μπορεί να αυξάνουν την πιθανότητα ενός ατόμου να αναπτύξει διπολική διαταραχή. Έρευνες έχουν δείξει ότι η διπολική διαταραχή, όπως και άλλες ψυχιατρικές ασθένειες, δεν προκαλείται από μόνο ένα γονίδιο. Άλλοι παράγοντες είναι οι ψυχοκοινωνικοί και οι νευροβιολογικοί.

Κληρονομικότητα

Η διαταραχή φαίνεται να επηρεάζει άτομα της ίδιας οικογένειας (για παράδειγμα, έρευνες που έχουν γίνει σε δίδυμα αδέρφια έχουν δείξει πως στις περισσότερες περιπτώσεις, αν αναπτύξει το ένα παιδί μια ψυχική διαταραχή τότε θα αναπτύξει και το άλλο.)

Θεραπεία

Η διπολική διαταραχή δεν μπορεί να θεραπευτεί, αντιθέτως η θεραπεία εστιάζει στο να βοηθήσει κάποιο άτομο να ελέγχει τα υπάρχοντα επεισόδια και στο να μην αναπτύξει άλλα επεισόδια στο μέλλον. Η θεραπεία γίνεται με φαρμακευτική αγωγή και ψυχοθεραπεία. Νοσηλεία ίσως χρειαστεί, ειδικά σε επεισόδια μανίας.

Φαρμακευτική αγωγή

Η πιο συνηθισμένη φαρμακευτική αγωγή γίνεται με λίθιο, αλλά επειδή το λίθιο για να δράσει στον οργανισμό χρειάζεται 10 με 14 ημέρες, τα αντιψυχωτικά φάρμακα είναι η βάση της θεραπείας, τα οποία μπορεί κάποιος να σταματήσει όταν θα έχει σταθεροποιηθεί ο οργανισμός του στο λίθιο.

Πρόσφατα έχουν αρχίσει να χρησιμοποιούνται ορισμένα αντιεπιληπτικά φάρμακα για τη θεραπεία της μανίας, μερικά από αυτά τα φάρμακα είναι ή καρβαμαζεπίνη (δρα πολύ πιο γρήγορα από το λίθιο), το βαλπροικό νάτριο και η κλοναζεπάμη.

Η χρήση αντικαταθλιπτικών φαρμάκων στη διπολική διαταραχή έχει προκαλέσει αντιπαράθεση, καθώς πολλές έρευνες έχουν δείξει πως τα αντικαταθλιπτικά έχουν χειρότερη έκβαση προκαλώντας επεισόδια μανίας, υπομανίας ή μικτά επεισόδια.

Έπειτα από επιστημονική έρευνα του αμερικανού ψυχιάτρου ελληνικής καταγωγής Δημήτρη Πάπολος, υπήρξαν θετικά αποτελέσματα συνταγογραφημένης δόσης κεταμίνης που χορηγήθηκε από τον ίδιο σε 60 άτομα τα οποία υπέφεραν από Διπολική διαταραχή και από αυτούς μόνον οι δύο δεν είχαν βελτίωση από τη θεραπεία.

Υποτροπή

Ακόμα και αν κάποιος κάνει φαρμακευτική θεραπεία, εξακολουθεί να έχει μικρά επεισόδια, ή έχει ολοκληρωμένα επεισόδια μανίας ή κατάθλιψης.

Τα παρακάτω μπορεί να προκαλέσουν υποτροπή της νόσου:

  • Διακοπή ή μείωση της δόσης των φαρμάκων χωρίς να ενημερώνει κάποιος τον ιατρό του.
  • Να παίρνει κάποιος πιο λίγα ή πιο πολλά φάρμακα από το κανονικό.
  • Τα ναρκωτικά όπως η κοκαΐνη, το αλκοόλ και τα οπιούχα προκαλούν υποτροπή της διαταραχής.
  • Ένα κακό πρόγραμμα ύπνου μπορεί να προκαλέσει υποτροπή. Πολύς ύπνος (μπορεί να το προκαλέσουν και τα φάρμακα) προκαλεί κατάθλιψη, ενώ πολύ λίγος ύπνος μπορεί να προκαλέσει επεισόδια μανίας ή μικτά επεισόδια.
  • Η καφεΐνη μπορεί να προκαλέσει ανωμαλίες στη διάθεση, δυσφορία και μανία.
  • Ενδείξεις ότι τα αντιψυχωτικά φάρμακα δύνανται σε κάποιες περιπτώσεις να επιδεινώσουν την κατάσταση του πάσχοντος πυροδοτώντας μικτά επεισόδια ή λόγω των παρενεργειών που προξενούν όπως ακαθησία, παραμένουν αντικείμενα διαμάχης και αντικρουόμενων απόψεων.
  • Κάποια ξαφνική αλλαγή ζωής, ακόμη κι αν είναι θετική λχ νέα θέση εργασίας ή προαγωγή, που αναστατώνει το άτομο, συχνά πυροδοτεί νέο επεισόδιο. Επίσης οι στρεσογόνες και πιεστικές καταστάσεις πρέπει γενικά να αποφεύγονται.

 

πηγή: wikipedia.org